نفر بعدی کیه؟؟؟
مرجع این قسمت کتاب «پست مدرنیته و معماری » آقای امیر بانی مسعود است. شکل گیری جریانات پس از مدرن با سه اصطلاح پست مدرن، پست مدرنیته و پست مدنیسم از یکدیگر تفکیک و متمایز می شوند. بزرگ ترین مشکل پست مدرن به عنوان یکی از جریانات بعد از مدرن شاید خود واژه پست مدرن باشد. پیشوند Post [ پس، پسا ] از حرف اضافه لاتین post به معنای پس است. این حرف اضافه در شماری از واژگان انگلیسی وجود دارد که از نیای لاتینی فوق سرچشمه گرفته اند. از طرفی واژه ی مدرن را می توان به معنی فعلی و امروزی دانست. حال این سوال پیش می آید که چگونه می توان پس از مدرن بود و چگونه می توان از چنین مفهوم متناقضی برداشتی درست داشت؟ بی تردید، پست مدرن بخشی از مدرن است و براسا آنچه تا کنون درباره عصر پست مدرن گفته شد می توان نتیجه گیری کرد که دوران مذکور گذار عظیمی ست که علناً آغاز شده است. والتر تروت اندرسون Walter Trutt Anderson در مقاله " اینجا چه خبر" عصر پست مدرن را عصر پیچیدگی، تنوع و تناقض می شمارد و یادآور می شود که این عصر، شیوه های جدیدی از تفکر درباره خود و امکانات جدیدی برای همزیستی با دیگران را ارایه می دهد.
- خود پنداری یا خود مفهومی: به جای آن که بر اساس یافتن هویت تثبیت شده، توسط نقش اجتماعی یا سنت، به سامان دادن اعتقاد خود در باره چرایی، چگونگی و چیستی وجود بپردازیم، به درک خد براساس هویتی که بر اساس منابع فرهنگی متعدد شکل گرفته یا بازسازی شده است، شروع می کنیم.
- اخلاق و گفتمان اخلاقی: از یافتن اخلاقیات حاصل از میراث فرهنگی و دینی به سمت ساخت اخلاقیات حاصل از گفتگو و گزینش پیش می رویم. به نسبیت گرایانی که هیچ گونه داوری یا قضاوتی درباره خود ندارند، تبدیل نمی شویم. بلکه یه نسبیت گرایانی تبدیل می شویم که می دانند وقتی به قضاوت و تصمیم گیری می پردازیم، در بستر مداوم در حال تغییر جهان بینی های فرهنگی اجتماعات ساخته شده خود قرار داریم.
- هنر و فرهنگ: هیچ سبکی غالب نیست، بلکه با بدیهه سازی های بی پایان، تنوع مضامین، تقلید، طنز، تجاهل و شوخ طبعی رو به رو هستیم.
- جهانی شدن: برای نخستین بار در تاریخ بشر، ما واجد تمدنی حقیقتاً جهانی شده ایم، تمدنی با مبادله سریع اطلاعات و تحرک و جابجایی بی سابقه. این تمدن با مرزهای بی ثبات و ناپایدار خود مدام در حال تغییر و تحول است. اینک انسان مرزها و مرز بندی ها را سازه هایی اجتماعی تلقی می کنند و مانعی در برابر عبور خود از آن ها نمی شناسند.
یکی از ویژگی های مهم پست مدرن، ظهور خود آگاهی در حیات فرهنگی است. پست مدرنیته زمان یا وضعیتی بعد از مدرنیته است و می توان آن را به مثابه مجموعه عواملی دانست که ریشه در از هم پاشیدگی مفاهیم اجتماعی مدرنیته دارد. براسا پندار عده ای از اندیشمندان، پست مدرنیته حرکتی به سوی یک عصر فرا صنعتی است که از این دوران با عناوین دیگری مانند جامعه مصرفی، جامعه اطلاعاتی، جامعه الکتریکی یا دارای تکنولوژی سطح بالا و مانند آن یاد شده است.
فرانسه مهد پیدایش اندیشه های پست مدرنیته به شمار می رود. بنیانگذاران این مکتب عمدتاً اهل فرانسه بوده اند: میشل فوکو، ژاک دریدا، ژان فرانسوا لیوتار، ژاک لاکان، ژیل ذلوز و غیره. بنابراین به اعتقاد بسیاری، پست مدرنیته بیش از هر چیز بیانگر حال و هوای فرانسه روشنفکری دهه های 60 و 70 میلادی است. پست مدرنیته بیانگر بیانگر سقوط یا دگرگونی و تحول تند و رادیکال در شیوه های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است که از اواسط قرن بیستم میلادی در اکثر کشور های صنعتی غرب وجه غالب را دارا بود. اندیشه پست مدرنیته جهت گیری واحدی ندارد، بلکه در جهات متعدد با هم سیر می کند. مضامین آن، چندان با هم سازگار نیستند و در اکثر موارد دچار تناقض و ابهام اند. از مهم ترین مضامین پست مدرنیته که کوال، استاد روان شناسی دانشگاهی در دانمارک به آن اشاره می کند عبارتند از:
- تردید در باره اینکه هر گونه حقیقت انسانی، باز نمایی عینی و ساده ای از واقعیت است.
- توجه و تاکید بر نحوه کاربرد زبان از سوی جوامع، برای ساخت واقیات مورد نظر خود، اینکه جوامع چگونه از زبان برای ایجاد واقعیات استفاده می کنند.
- ترجیح دادن یا اولویت قایل شدن برای بومی ( محلی )، عینی و اخص در برابر جهانی انتزاعی و اعم.
- تجدید علاقه یا توجه دوباره به روایت و داستان سرایی.
- تمایل به پذیرش و قبول چیزها آن گونه که در سطح و ظواهر قرار دارند، به جای جستجو برای یافتن معانی ژرف تر.
پست مدرنیسم به معنای دقیق کلمه، یک مکتب فکری نیست، همچنین، جنبش فکری یکپارچه ای نیست که هدف یا زاویه دید مشخصی داشته باشد. در ضمن نظریه پرداز یا متفکر واحدی نیز ندارد. این امر ناشی از آن است که تقریباً همه ی رشته ها، از فلسفه و مطالعات فرهنگی تا جغرافیا و تا ریخ هنر، آرایی در زمینه پست مدرنیسم مطرح کرده اند. در بسیاری از تعاریف مربوط به پست مدرنیسم هنری، عنصر محوری، نفی ارزش استقلال زیبایی شناسی بود. به طور خلاصه، جابجایی یا تغییر نگرش به آثار هنری از مدرنیسم به سمت پست مدرنیسم را می توان نوعی امتیاز قایل شدن یا اولویت دادن به پیچیدگی بر خلوص، تکثر بر وحدتِ سبکی و وابستگی یا پیوستگی بر استقلال و جدایی دانست.
ǂ پست مدرنیزاسیون
در فرایند پست مدرنیزاسیون، دو موتور متحرک وجود دارد. اولی عبارت است از، پیدایش طبقات اجتماعی جدید به مثابه حاملان صور فرهنگی جدید پست مدرنیستی، هم در حوزه ی تولید و هم در حوزه پذیرش و مصرف. رشد و گسترش طبقات متوسط پسا صنعتی، یعنی شاخه ای از بورژوازی که به سرمایه ی فرهنگی متکی است، در اینجا عامل کلیدی محسوب می شود. در روزگار معاصر، میدان فرهنگی این طبقات متوسط نمادساز، چنان گسترشی می یابد و چنان توده- وار می شود که شروع به فوران و ریختن در میدان اجتماعی را عمومی تر می کند. بنابراین میدان فرهنگ تا بدان جا گستش می یابد که همه موانع و مرزهایی را که قبلاً این میدان را به عنوان میدانی تنگ در بر می گرفته اند، منهدم می کند.
دومین موتور محرک پست مدرنیزاسیون عبارت است از، پیدایش نوع جدیدی از پیامبران و گونه جدیدی از نهضت آئانگارد. این آوانگارد جدید، پرچمدار نوکیشی و خودمختاری مدرنیستی نیست، بلکه حامی کهن کیشی و نا- خود مختاری است. از همین رو، معماران پست مدرنی همچون رابرت ونتوری Robert Venturi و دنیس اسکات براونDenis Scott Brown مخالف آزمایش گری های لوکوربوزیه و لودویک میس ون در رو هستند و با مباهات ادعا می کنند که : " ما دوستدار عرف هستیم" به همین جهت است که اندیشمندان پست مدرنیسم را به مثابه ی " آوانگاردی که عقب تر از همه حرکت می کند" توصیف می کنند.
ǁ متفکران پست مدرن کلاسی سیسم ( پومو )
هم سو با متفکران پست مدرنیته در حیطه فلسفه، دو معمار اندیشمند امریکایی، چارلز جنکس Charles Jenckes و رابرت ورنتوری Robert Venturi، در تحولات معماری سهم بسزایی داشتند. این تاثیر به صورت باررز در کشور های اسلامی، به خاطر دارا بودن سنن و فرهنگ باستانی- اسلامی، دو چندان بود. چرا که این کشور ها با اتکا به سنن و فرهنگ خود، در صدد آشتی دادن سنت و تاریخ خود با معماری مدرن بودند که در این راستا، بوم گرایی و تاریخ گرایی از پررنگ ترین این نظریه ها بودند. این روند به خصوص پس از دهه ی 80 میلادی، در معماری به عنوان جنبش " پست مدرن کلاسی سیسم" یا مخفف " پومو" نامگذاری شد.
ǂ چارلز جنکس
چارلز جنکس، متولد سال 1939 در شهر بالتیمور امریکا است، او یکی از مشهورترین منتقدین و نظریه پردازان معماری پست مدرن است. او نخستین کسی است که در سال 1977، اصطلا پست مدرن را در معماری، به معنی جدایی از مدرنیسم به کار برد. کتاب مهم و تاثیر گذار او تحت عنوان " زبان معماری پست مدرن"، وی را به عنوان مشهورترین شارح و تحلیل گر پست مدرنیسم و تحولات مربوط به آن در هنر و معماری تبدیل کرد. او آثار بی شماری در حیطه ادبیات پست مدرن و به خصوص رویکرد آن در معماری دارد که از مهمترین آن ها می توان به مواردی اشاره کرد: مدرن متاخر (1980)، مدرن جدید (1990)، معماری امروز (1993)، معماری پرش کیهانی ( 1995)، لوکوربوزیه، تداومی انقلابی در معماری (2001)، پارادایم جدید در معماری (2002)، مدرنیسم انتقادی (2007).
چارلز جنکس در یکی از بخش های کتاب " زبان معماری پست مدرن" که با عنوان مرگ معماری مدرن نام گذاری شده است، به صورت سمبلیک، تاریخ مرگ مدرنیسم در معماری را مشخص می کند. او بر این عقیده است که مدرنیسم در معماری، در تاریخ پانزدهم ژوئیه 1972 در ساعت 15:23، درگذشته است. یعنی در زمانی که پروژه عظیم مسکن انبوه پروئی- آیگو Pruitt-Igoe در سن لوئیس در ایالت میسوری به علت غیر قبل سکونت بودن برای اقلیت سیاه پوست، با دینامیت منفجر شد. این مجموعه که نماد و سمبلی برای معماری مدرن محسوب می شد، توسط معمار ژاپنی مینورو یاماساکی، و براساس الگو و اهداف کنگره سیام، طراحی و ساخته شده بود و از سوی موسسه آمریکایی معماران، در سال ساخت مجموعه (1951)، برنده جایزه گردید.
از آن جایی که جنکس دوست دارد اندیشه های خود را به صورت مدون شده بیان کند، در سال 1996، ذر گردهمایی سالانه دانشجویی دانشگاه UCLA، اصول کلی معماری پست مدرن را در سیزده بند به صورت شماتیک ارائه می دهد و بر این عقیده است که این اصول کلیات معماری پست مدرن را جهت فهم دانشجویان آسان می نمای. این اصول عبارتند از:
ارزش های کلی:
- ارجحیت چند ارزشی به تک ارزشی
- ارجحیت پیچیدگی و تناقض به سادگی
- پیچیدگی و تئوری آشوب، در بیان توصیف پدیده های طبیعی عالم قابل فهم تر است، چراکه رفتار پدیده های طبیعی غیر خطی است.
- همانطور که خاطره و تاریخ در DNA وجود دارد، زبان، سبک و شهر، ضرورت طراحی است.
زبان شناسی و زیبایی شناسی:
- معماری از طریق رمزها ( نمادها ) به وجود می آید.
- نمادها تحت تاثیر فرهنگ مردم به وجود می آیند، از این رو به یک فرهنگ کثرت گرا نیاز داریم.
- معماری وابسته به تزئینات و الگوهاست.
- معماری نیازمند استعاره است.
شهری، سیاسی و بوم شناختی:
- معماری از عوامل مختلفی چون مجتمع ها و غیره تشکیل شده است.
- معماری باید واقعیت های اجتماعی شهرهای امروز را نشان دهد.
- معماری باید جوابگوی عوامل بوم شناختی، معماری سبز، معماری توسعه پایدار باشد.
- ما در جهانی خود سازمان دهی شده، خلاق، شگفت انگیز زندگی می کنیم. ز این روز، معماری باید به سوی معماری جهانی که تداوم دهنده ی توسعه و سازگاری است، حرکت کند.
جنکس به طور کلی معتقد است که تفکر انسان معاصر از دهه 30 میلادی تا کنون، به طور اساسی دگرگون شده است. ریاضیات و هندسه نیز، که ابزار بخشی نظم بخشی به معماری هستند، تغییر کرده اند. به زعم این تحولات، بخش مهمی از فعالیت های معماری، براساس دانش و سرمشق های متعلق به دوران قبل از نظریه ی نسبیت، صورت می گیرد. معماری در هر دوره ناگزیر است خود را با مقوله های بیرونی و جهان بزرگتری ارزیابی کند که جزیی از آن است. او معتقد است، معماری های برجسته تاریخ همواره مبتنی بر پارادایم های علمی و تصور انسان از کائنات بوده اند.
ǂ رابرت ونتوری
به جرات می توان گفت که شهرت ونتوری نه به خاطر مجموعه کارهای اجرا شده وی، بلکه به علت نوشته های ارزشمندی است که وی درباره ی مبانی نظری معماری دارد. او به سال 1925، در فیلادلفیا به دنیا آمد. او به سال 1962 کتاب معروف و مهم خود، " پیچیدگی و تضاد در معماری" را به چاپ رساند و پس از انتشار کتاب های " بازآموزی از لاس وگاس" و " شمایل نگاری و الکترونیک در معماری" به همراه دنیس اسکات براون، در سال 1991، جایزه پریتزکر را از آن خود کرد.
ونتوری به مانند جنکس، به ایجاد سبکی ناب، قراردادی و بدون نشاط و جذبه، علاقه ای ندارد بللکه از ارزش هایی حمایت می کند که براساس آن ها، بناها و ساختمان هها طبق سفارش و نیازهای کارفرما و متناسب با شرایط محلی ساخته می شوند. او مصرانه از معماران می خواهد که تزئینات را از لحاظ فرمی که باعث تنوع معماری می شود، به کار نبرند و در عوض، به تنوع روش هایی که افراد به وسیله آن ها از محیط خود معنا اخذ می کنند، احترام بگذارند. او در مورد نگرش خود به تاریخ چنین می نویسد:" من به عنوان یک معمار سعی می نمایم که نه تنها طبق عادت، بلکه با الهام از گذشته عمل نمایم"
ونتوری در کتاب " پیچیدگی و تضاد در معماری" بار دیگر به مسئله تزیینات در معماری پرداخت و این بار با ارایه تعریف جدیدی از معماری با اتکا به نزیینات ارایه داد: " معماری ساختمانی است با تزئینات روی آن." او در واکنش به این جمله معروف میس ون دررو که " Less is more" شعار "Less is Bore" را سر می دهد.
وی در کتاب "بازآموزی از لاس وگاس" با چرخش از معماری متعالی به معماری معمولی، با جسارتی ستودنی اعلام می کند که ساختمان های لاس وگاس به دلیل سازگاری هوشمندانه شان با شرایط ماشین، خلاقیتی که در ساخت آن ها دیده می شود و بسط چشمگیر فضای معماری، برای ایالات متحده الگوهای ارزشمندی محسوب می شوند. ونتوری از ساختمان های لاس وگاس به این دلیل تمجید می کند که در آن ها نشانه مهم تر از معماری است. او با این کار مدرنیسم را به باد انتقاد می گیرد و معماری صریح و روشن و متنوع را بر آن ترجیح می دهد. ونتوری معتقد است که هدف از طراحی ساختمان باید بیشتر ارتباط و معنا باشد، نه تکامل و کارآیی. او که تحت تاثیر هنر پاپ قرار دارد، نشانه و معنا را نه در قالب های اصلی، بلکه در چیزهایی می بیند که مدرنیست ها آن ها را غیر ضروری و بی اهمیت می دانند. وی و همکارانش از سنت های ساختمان سازی محلی و معمولی الهام می گیرند.
ǁ علم گرایی پست مدرنیته
پرسش درباره کاینات بی تردید از اولین پرسش هایی بود که فیلسوفان نخست از خود پرسیدند.آن ها این کار را با طرح پرسش هایی در مورد جهان اطراف خود، آغاز کردند. این کنجکاوی حیرت انگیز، که به گفته ارسطو ما را وادار به فلسفه ورزی می کند، به وسیله جهان برانگیخته می شود، نه آنچه ما اساساً در این جهان انجام می دهیم. در روزگار قدیم، نوجیه کائنات از طریق اسطوره ها بود: اجرام آسمانی، خدایان بودند، همانطور که زمین و آتشفشان ها، دریاها یا حیوانات، همواره از موجودات افسانه ای پدید می امدند. این افکار، چیزی جز روایت های اندیشمندانه از طبیعت نبود. این قببیل تصورات اسطوره ای، گاهی اوقات،کاملاً عمیق و تامل برانگیزند و می توانند به ما کمک کنند تا بفهمیم که دنیا از نظر فکری، برای ما چه معنایی دارد. کاری که نخستین فیلسوفان انجام دادند، قرار دادن روایت های فکری طبیعت به جای این اسطوره ها بود. فلاسفه و دانشمندان، طی قرن های متمادی، به اندازه ای که درخور پهناوری کائنات باشد، درباره موضوعات مختلف مرتبط با شناخت جهان سوال مطرح کرده اند و این خود به شکل گیری انقلاب معرفتی ای منجر شد که در اصل جوابیه ای برای بحران های بوجود آمده بود.
باور به حقانیت علم از دو سرچشمه اصلی که از قرن هفدهم میلادی سرچشمه می گیرند و در قرن هجدهم به هم می پیوندند، آغاز شده است. یکی رساله گفتار در باب روش رنه دکارت و دیگری کتاب اصول ریاضی فلسفه ی طبیعی نوشته ایزاک نیوتن، که در قرن هجدهم توسط کانت به تلاقی رسیدند و پیوندشان تقویت هرچه بیشتر ایده عقل باوری را موجب شد. دکارت، با شک فلسفی مشهور شد.
ǂ علم و هنر
هنر پست مدرن رابطه تنگاتنگی با مباحث علم روز، به خصوص واژگانی چون عدم قطعیت، نظم و بی نظمی، آشوب، پیچیدگی، فراکتال و غیره دارد. اصل عدم قطعیت یکی از مباحث کلیدی فهم اندیشه هنرمندان پست مدرن است. اگرچه پست مدرنیسم خود با اصول گرایی سر جنگ دارد اما می توان گفت تنها عاملی که به مانند یک اصل در مطالعات پست مدرن پی گیر می شود، عدم پایداری در اصول است. جهان پست مدرن، جهانی متشکل از عوامل و عناصر پیچیده، متضاد، متناقض و گاه موافق است که حقیقت مندی یک اصل کلی را رد می کند. در عین حال آن ها به طور موقتی، محلی یا مقطعی، نظم و قواعدی را از خود نشان می دهند که حکایت از قانون مندی نیز دارد. بنابراین، در این ملغمه ی بی قانون، هر چیزی ممکن است، حتی قانون!
نظم از نگاه پست مدرن چیزی مرتبط با موقعیت فیزیکی، شرایط زیستی و ادراک ما از هستی است. پست مدرنیسم آگاهی از این روایت است که شاید آنچه در تاریخ بشر و در ادراک کلی بشر نظم انگاشته می شود، مطابق تعبیر نیچه، لحظه ای کوتاه از بی نظمی و آشوب بزرگ هستی باشد، لحظه ای خاص اما نه پایدار. به عبارت دیگر می توان گفت انچه ما نظام جهان می نامیم، شیوه شناخت ما از جهان و سامان بخشیدن به آن است. ما صرفاً در بخشی از جهان زندگی می کنیم که به شیوه ای که می توانیم آن را درک کنیم، سامان یافته است.حال آن که در بخش های دیگر، نظم دیگری حاکم است. نظمی که چون نمی توانیم آن را درک کنیم، به سادگی عنوان نظم و آشوب را بر آن اطلاق می کنیم.
یافته های چهار دهه اخیر علم، زابطه بین هندسه و فیزیک را به کلی دگرگون کرده است. اولین آن ها مربوط به درک این نکته است که در سراسر طبیعت، پدیده ای به نام آشوب تعیین پذیر وجود دارد. در جهان پیرامون ما، دستگاه های فیزیکی ساده بسیاری وجود دارد که از قوانین تعیین پذیر پیروی می کنند، با این حال رفتارشان غیر قابل پیش بینی است. دومین یافته مرتبط است با کوشش هایی برای یافتن توصیف ریاضی برخی از پدیده های جهان پیرامون ما که بسیار نا منظم و پیچیده هستند: شکل کوه ها و ابرها، چگونگی توزیع کهکشان ها در عالم و در همین زندگی روزمره، نحوه نوسان قیمت ها در بازار.
ǂ نظریه آشوب
در سال 1965 میلادی، دانشمندی به نام لورنزو،که در حیطه هواشناسی کار می کرد، نظریه ای را بیان نمود که بعد ها به عنوان تئوری آشوب مطرح شد. این تئوری، به عنوان گونه ای شناخت در حیطه تمام علوم و مباحث تجربی، ریاضی، اجتماعی و مدیریتی وارد شد و عملاً در بسیاری از آن ها داده های گذشته را بی ارزش کرده است. آشوب در لغت به معنی در هم ریختگی و بی نظمی است و مترادف آن در علم مکانیک وازه تلاطم است. ولی در تئوری، به مفهوم نظم در بی نظمی است و عمدتاً از شناخت رموز موجود موجود در طبیعت و خلقت نشات می گیرد. به عبارت دیگر، آشوب به مفهوم مجموعه تلاطم ها و جابجایی بی نظمی ها در تمام مقیاس هاست. ولی آنچه که آشوب را به عنوان یک علم در مباحث معاصر مهم می گرداند عواملی است که در زیر به اهم آن ها اشاره می رود:
- آشوب با آشکار کردن رابطه میان منظم بودن و تصادفی بودن، میان تجربه ی هر روزه ما و قوانین طبیعت، پیوند برقرار می کند.
- آشوب جهانی را می نماید که در عین تعین پذیر بودن و پیروی از قوانین اساسی فیزیک، ممکن است بی نظم، پیچیده و غیر قابل پیش بینی نیز باشد.
- آشوب نشان می دهد که قابل پیش بینی بودن پدیده ی نادری ست که تنها در محدوده ی قیودی که علم از دل چندگانگی پربار جهان پیچیده ما بیرون کشیده است عمل می کند.
- آشوب امکان ساده کردن پدیده های پیچیده را فراهم می آورد.
- آشوب ریاضیات خلاق را با قدرت پردازش حیرت آور رایانه های جدید تلفیق می کند.
- آشوب در روال های سنتی الگو سازی علم شک می کند.
- آشوب نشان می دهد که برای درک ما از اینده و پیش بینی آن در همه سطوح و کلیه درجات پیچیدگی، محدودیت هایی ذاتی وجود دارد.
ǂ فراکتال
در سال1977 ریاضیدان لهستانی الاصل فرانسوی، بنوئیت مندل بروت، اولین کتاب خود را با عنوان " فراکتال، فرم، شانس و بعد" چاپ کرد، وی کلمه فراکتال را از کلمه لاتین فراکتوس به معنی سنگی که به شکل نامنظم شکسته و خرد شده است، ساخت. وی طی نظریه ای که برای جهان هستی ارایه داد، عنوان نمود که تمام پدیده های طبیعی و روابط بین پدیده ها، به نوعی فراکتال هایی هستند که برای ما هنوز ناشناخته می باشند. از نظر او اشکال فراکتال، اشکالی هستند که برعکس شکل های هندسه اقلیدسی، به هیچ وجه منظم نیستند. این شکل ها اولاً سراسر بی نظمی اند . دوماً در هر مقیاسی، بی نظمی آن ها در همه موارد یکسان است. جسم فراکتالی از دور و نزدیک یکسان دیده می شود و به تعبیری دیگر خود- همانند است. در طبیعت نمونه های بی شماری از فراکتال ها دیده می شوند: سرخس ها و گل کلم ها و بسیار گیاهان دیگر، خطوط ساحلی و ... به عقیده مندل بروت هر پدیده فراکتال دارای خصوصیاتی است که اهم آن ها بدین شرح هستند:
- خود همانندی اجزاء. پدیده های فراکتال دارای خاصیت خود همانندیهستند. بدین مفهوم که با بزرگ کردن هر قسمت می توان دقیقاً همان قسمت بزرگ تر را ایجاد کرد. به عبارت دیگر هر جز کوچک تر نشان دهنده کل نظام است.
- تولید فراکتال هااز طریق فرایند های پویا، برخلاف اشکال اقلیدسی که از فرایندهای ایستا تولید می شوند. البته هر فرایند پویا و تکراری موجب ایجاد ساختارهای فراکتال نمی شود.
- غیرقابل توصیف بودن اشکال فراکتال توسط هندسه اقلیدسی. از اشکال هندسه اقلیدسی می توان به خط، سطح، هرم، دایره و غیره اشاره کرد. در صورتی که فراکتال نماینده جهانی ناهموار، غیرمدور و زمخت است.
ǂ جنکس و علم باوری پست مدرنیته
نظریات مطرح شده جنکس در دهه های 70 و 80 میلادی با دغدغه های او در اواخر قرن بیستم به کلی متفاوت است. ماحصل گرایش جنکس به علم گرایی، دو کتاب است که او بین سال های 1995 و 2002 نوشت " معماری پرش پرش کیهانی" و " پارادایم جدید در معماری". جوهر بحث جنکس در کتاب اول، گذر از جهان مکانیک نیوتونی به مکانیک نسبیتی انیشتن و مکانیک کوانتومی هیزنبرگ و دیگران است. خود او هدف کتاب را چنین بیان می کند: "این ایده ایست که جهان در راهی پیش می رود که تنها دنیای داروینی نیست. همانطور که می دانید، داروین براساس یکسری نمونه های طبیعی مانند تکامل کبوتر یا رشد اسبان ادعا کرد که پیشرفت جهان به آرامی صورت می گیرد. اما اگر شما به تکامل از مقیاسی بزرگ تر بنگرید، تکامل کیهانی و یا تکامل فرهنگی می بینید که در حال جهش است و رشد فازی دارد و این بسیار هیجان انگیز است و به این معناست که همه چیز بسیار غیر قابل پیش بینی تر از آن است که داروین می پنداشت." بنا به عقیده جنکس می توان به سادگی نتیجه گرفت که مناسبات فرهنگی و زیستی، مطابق توسعه علم و تحلیل های علمی، سخت پیچیده و در هم تنیده اند و هرگز از قاعده و چهارچوب ثابتی پیروی نمی کنند. در یک کلام عصر حاضر به تعین قطعی پدیدارها و معناها باور ندارد.
جنکس در کتاب بعدی با عنوان " پارادایم جدید در معماری"، هفت پارادایم یا گرایش در معماری معاصر را بیان می کند که به عقیده وی این هفت گرایش، هرکدام بخشی از پارادایم بزرگ جهان امروز را تشکیل می دهند که عبارتند از: پیچیدگی، الهام از فرم های طبیعی، الهام از ساختارها و داده های محیط مصنوعی و کلان شهرها، به کار گیری اشکال قطره ای و حبابی، بهره گیری از نشانه ها و فرم های بومی، استفاده از شمایل های مربوط به کیهان شناسینو و در نهایت خلق فرم های مبهمی که می توانند به صورت های مختلف تعبیر شوند. که پروژه های ساختارشکنی چون موزه گوگنهایم بیلبلئو اثر فرانک گری، و آثار ساخته نشده معمارانی چون پیتر آیزنم، دنیل لیبسکیند، ظه حدید و دیگران را دربر می گیرد. او معتقد است کارهای این معماران با کاربردهای علم جدید به وجود آمده اند و می توان آن ها را با توجه به همین کاربردها درک کرد، یعنی نظریه پیجیدگی، سیستم هایخود ساز مانده، فراکتال ها، دینامیک خطی، پیدایش و خودهمانندی.
نیکوس ا. سالینگاروس، یکی از سرسخت ترین منتقدان جنکس است و او را متهم می کند که این شخص دانشمند نیست و صلاحیت بیان مطالب علمی مطرح شده در کتاب هایش را ندارد. " وقتی جنکس آثار آیزنمنن و لیبسکیند را به عنوان نمونه هایی از کاربرد این صور ذهنی پیدایش سطوح جدیدی از خود سازماندهی فرم در جهان بیان می کند، هر امیدی برای درک جنکس از این فرایند ها زایل می شود. به نظر نمی رسد، هیچکدام از این بناها، نتیجه تغییر و تحول باشن، در عوض نشانه ی استثنا هستن، فرم هایی چنان آشفته که هرگز هیچ فرایند زایایی نمی تواند موجب آن ها باشد. خود وی شیفته معماری قبل از مدرن و اندیشه های کریستوفر الکساندر است. اگر بخواهیم بدون هیچ پیش فرضی مباحث مذکور را بررسی کنیم می توان چنین بیان داشت که یادآوری مباحث علمی توسط متفکرین پست مدرنیته در اصل خوانش گفتمان علمی است و هدف آن ها نه صرفاً اثبات مباحث علمی مذکور بلکه قرائت کارهای معماری انجام گرفته براساس مباحث علمی است. اگر از این دیدگاه به این موضوع بنگریم، تا حدودی نوشته های اخیر جنکس را می توان به عنوان ناویل گرایی بین مباحث علمی و کارهای معماری قلمداد کرد.
به دنبال ترجمه چاپ اول کتاب " معماری پرش کیهانی" به زبان فارسی در 1382، مباحث علم گرایی جنکس در حیطه معماری و به خصوص تالیفات وطنی، رنگ و بوی خاصی به خود گرفت و سبب شد تا نوعی معماری به نام معماری پرش کیهانی در مباحث آکادمیک مطرح شود. در صورتی که طرح اندیشه های علم گرای جنکس، جایگاه خاصی در کتب معتبر تاریخ معماری معاصر غرب ندارد و اکثریت این کتاب ها فقط جنکس را به عنوان کسی می شناسند که زمان مرگ نابه هنگام معماری مدرن را اعلام نمود.
افتتاح پروژه موزه علوم و دانش چانگدو